مخدرهای اخلاق

پیتر انگر در کتاب توهم بی تقصیری (۱) معتقد است در جهانی که میلیونها کودک از گرسنگی جان می دهند  دلیل بی تفاوتی انسانها این است که وجدان اخلاقی آنها دچار انحراف شده است. او مرزبندی ها را یکی از دلایل این انحراف وجدان می داند. 

 

به گمان من مخدرهایی نیز وجود دارند که وجدان اخلاقی ما را تسکین می دهند و ما را در برابر قتل عام انسانها و مرگ ومیر کودکان بی تفاوت و کرخت می کنند. مخدر اخلاقی احساس یا رفتاری است که این توهم را ایجاد می کند که من به اندازه کافی برای کاهش رنج در جهان هزینه کرده ام و بیش از این وظیفه ای  ندارم.

 

گیاهخواری را فرض کنید که ذبح حیوانات را وحشیانه می داند و معتقد است وقتی با گیاه می توان تغذیه کرد تغذیه از گوشت حیوانات ظلمی نابخشودنی است. تا اینجا احساس اخلاقی او قابل تحسین است. (البته او برای دفاع از دیدگاه خود باید  بتواند نشان دهد که از نظر علمی و پزشکی کودکان بدون پروتئین حیوانی رشدی عادی دارند و انسانها بدون گوشت حیوانی از نظر قوای ذهنی و بدنی دچار مشکل نمی شوند.)

 

اما فردی که نگران ذبح حیوانات است و نسبت به ذبح انسانها بی تفاوت است وجدان اخلاقی او دچار اختلال شده است. فرد گیاه خوار نیز اگر مجال فکر کردن به کودکان آفریقایی را نداشته باشد و دیگر به سلاخی انسانها در افغانستان و عراق و ... فکر نکند، برای او گیاه خواری یک مخدر اخلاقی است که احساس اخلاقی او را مختل کرده است.

 

کسانی که به حیوانات غذا می دهند ونگران قتل عام سگهای ولگرد هستند از نظر اخلاقی انسانهایی بسیار شریف هستند و احساسات انها انسانی و الهی است. اما آنها اگر این احساس و نگرانی را نسبت به کودکان آفریقا نداشته باشند و اگر نسبت به گرسنگی هموطن خود بی تفاوت باشند فاقد تعادل اخلاقی هستند. در چنین مواردی غذا دادن به حیوانات بیشتر نقش مخدر را دارد و وجدان اخلاقی را تسکین می دهد. این احساس بی تقصیری و بی مسئولیتی از نظر انگر یک توهم است.

 

محبت به یک عروسک یا نگرانی نسبت به مشکلات شخصیتهای فیلمها و داستانها و بازی های کامپیوتری  نشانه وجدانی انسانی و اخلاقی است؛ اما اگر مانع توجه به مشکلات انسانهای واقعی شود یک مخدر اخلاقی است. یک فرد با خواندن یک رمان احساسی و فکر کردن به مشکلات انسانهای خیالی ممکن است دچار این توهم  شود که من به اندازه کافی دغدغه انسانها را دارم  و به میزان کافی از عواطف انسانی و اخلاقی خود برای مشکلات دیگران هزینه کرده ام. چنین فردی مانند شاعری است که در کنار شومینه و از پنجره به کودکی می نگرد که از سرما جان می دهد و برای او شعرهایی سوزناک می سراید. مخدرهای دیگری نیز وجود دارند که این توهم بی تقصیری را ایجاد می کنند و مانند تمام مخدرها مانع هر گونه تحولی در جهان هستند.   

(1)

Unger, living High and letting die: our illusion of innocence