کوهن و داروین

پیش از کوهن رسیدن به صدق یا دست کم تقرب به آن هدف پژوهش علمی معرفی شده بود. اما کوهن وجود چنین هدف و غایتی را انکار می‌کند. او پیچیدگی و ظرافت حاصل از کار علمی را ناشی از تغییراتی اتفاقی و دفعی می‌داند و امکان برآمدن پیچیدگی از اتفاق را با تمسک به داروینیسم توضیح می‌دهد. از نظر او علم و تکنولوژی با تمام پیچیدگی‌ها و دستاوردهایی که دارند ممکن است «بدون برخورداری از هدفی معین»[i] تحقق یافته باشند. از نظر کوهن مهمترین جنبة بحث‌انگیز دیدگاه داروین این بود که او غایتمندی را در حوزة زیست‌شناسی نفی کرد. فرضیة تطور انواع و حتی ادعای برآمدن انسان از حیوان، پیش از داروین نیز مطرح شده بود. اما تا زمان داروین هنوز تطور انواع هدفمند تلقی می‌شد و از نظر کوهن ابداع داروین این بود که وجود هر گونه هدفی را انکار کرد. جمع‌بندی کوهن این است که

چند پرسش در مورد نامگرایی

در زبان نامهایی جزئی وجود دارند که مرجع آنها مشخص است. مثلا نام ارسطو به فیلسوف یونانی قبل از میلاد اشاره دارد. اما آیا نامهای کلی که موضوع قوانین علمی هستند نیز مرجع مشخصی دارند؟ پاسخ رئالیستها مثبت است. از نگاه رئالیستها جزئی های خارجی وجه اشتراکی دارند که مرجع واژه های کلی علمی است. بنابراین واژة کلی انسان معنای مشخصی دارد و این معنا از مرجع خارجی آن واژه حکایت می کند. اما نامگرایان معتقدند کلی ها صرفا نام هستند و نه تصوری از مضمون نامهای کلی در ذهن وجود دارد، نه این نامها مرجع مشخصی در خارج دارند. (در اینجا از مفهوم گرایی چشم پوشی می کنیم که معلوم نیست تعریف آن چیست و طرفدار آن کیست!)

ورزش رهبانی

تابستان امسال با جمعی از همکاران از جایی شبیه به یک دیر رهبانی دیدن داشتیم. فردی که واسطة این دیدار بود از راهبان قبلی دیر بود. او هنگامی که در مورد قوانین داخلی دیر صحبت می کرد توضیح داد که در این دیر ورزش کردن جرم است و اگر کسی در ورزشهای گروهی شرکت کند با او برخورد می شود. او که به ورزش فوتبال علاقة زیادی داشت می گفت:

مشکل منطقی پیش بینی در علوم انسانی

علوم تجربی امکان پیش بینی رویدادهای طبیعی را فراهم می کنند و از این نظر مدام در حال پیشرفت هستند. اما علوم انسانی مانند جامعه شناسی و روان شناسی در خصوص امکان پیش بینی رفتار جمعی و فردی انسانها موفقیت چندانی نداشته اند. به عنوان نمونه با اینکه علمی تجربی مانند هواشناسی در خصوص پیش بینی بارشها مدام در حال پیشرفت است، اما علم جامعه شناسی در پیش بینی وقوع جنگها نسبت به دوران باستان پیشرفت چندانی نداشته است. در خصوص علت چنین وضعیتی دو تحلیل وجود دارد. یک تحلیل این است که تفاوتی ماهوی بین علوم طبیعی و علوم تجربی وجود ندارد و از نظر منطقی پیش بینی رفتار انسان نیز ممکن است. اما از آنجا که انسان موجود پیچیده ای است، علوم انسانی در پیش بینی رفتار انسان به زمان بیشتری نیاز دارند. تحلیل دوم نیز این است که پیش بینی رفتار انسانها توسط متخصصان علوم انسانی اصلا از نظر منطقی محال است.

فیلسوفانی که پیش بینی رفتار انسان را ناممکن می دانند اغلب به دلایلی متفافیزیکی تمسک می کنند