دگم نخست هیوم

 

هیوم در فصل دوم از کتاب پژوهش به بحث از منشأ تصورات می پردازد.[1] در این نوشته خلاصه این بخش را نقل می کنم و ضمن اشاره به دگم اصلی هیوم، نکاتی انتقادی را در پانوشت بیان می کنم.

 هیوم نخست همة ادراکات را به تصور و تأثر تقسیم می کند. تأثر حاصل تجربة مستقیم است و تصور کپی آن است که در حافظه می ماند. هنگام نگاه کردن به رنگ سبز تأثری از این رنگ دریافت می شود و بعد از آنکه دیگر به رنگ سبز نگاه نمی کنیم تصوری از آن در حافظه می ماند. تفاوت این دو دسته از ادراکات در وضوح و قدرت آنهاست. تأثر نسبت به تصور قدرت و روشنی بیشتری دارد. مثال هیوم این است که تجربة عشق (تأثر) با تصور عشق متفاوت است و تصور عشق هیچگاه هیجان و آشفتگی

نیاز پاریس به تروریسم

دو روز بعد از حوادث تروریستی پاریس می گذرد و هنوز اطلاعات زیادی در مورد عاملان این حوادث منتشر نشده است. اما از آنچه  تا امروز به شیوة قطره چکانی منتشر شده است تا حدودی می توان کارکرد این حوادث در حل بحرانهای کنونی غرب را حدس زد.  وجود یک گذرنامه از آوارگان سوری در نزدیکی جسد یکی از تروریستها با یک اسم عربی تنها اخباری است که دو روز بعد از حوادث پاریس در رسانه ها منعکس شده است. نتیجه کاملا روشن است. مرزها به روی آوارگان بسته می شود و

یادی دیرهنگام از علی

همة همکاران از علی خاطرة خوبی دارند.  دانشجویی با اخلاق بود و فلسفه را نیز جدی می گرفت. در فلسفه به دنبال دغدغه های شخصی خود بود. بیشتر وقتها ساکت بود و شخصیتی درونگرا داشت. شاید برای همین و شاید هم برای اینکه دوست داشت بحثهای فلسفی را کاربردی کند، در مقطع ارشد رشته روانشناسی را انتخاب کرد و با رتبه ای بالا قبول شد.

علی گیاهخوار بود. یک بار مطلبی در دفاع از گیاهخواری به من داد که در آن به صورت طنز یا جدی نوشته بود چهارپایان از نگاه داروین پسرعموهای ما هستند و کشتن و خوردن پسر عمو کاری غیر اخلاقی است. اما باکتری ها هم طبق نظر داروین اجداد ما هستند.  آیا ما حق داریم اجداد خود را با مواد ضد عفونی کننده به قتل برسانیم؟

دیشب یکی از دوستانش و شاید تنها دوستی که در دانشکده داشت خبر داد علی شب عاشورای پارسال در تنهایی و تاریکی اتاقش گرفتار گازگرفتگی شده است و از دنیا رفته است. روحش شاد . 

 

هیوم: « فیلسوف باش، اما در همه ی فلسفه ات، انسان نیز باش».

هیوم در بخش اول پژوهشی دربارة فهم بشر از انواع فلسفه بحث می کند.

در این بخش هیوم دو نوع فلسفه را معرفی می کند و تفاوتهای آنها را توضیح می دهد.

فلسفه ی نوع اول انسان را به عنوان موجودی کنشگر معرفی می کند که متأثر از عواطف خویش است. این فلسفه به تمایز رذیلت-فضیلت توجه دارد و از شعر و بلاغت بهره می گیرد تا انسانها را به راستی و وفا دعوت کند.

در مقابل نوع دیگری از فلسفه وجود دارد که انسان را به عنوان موجودی عقلانی معرفی می کند و اصول حاکم بر فهم انسان را بیان می کند. این نوع فلسفه مورد توجه عموم نیست. اما مورد توجه

مغز آزمایشگاهی و رئالیسم

 

آیا اصل وجود جهان خارج از ذهن قابل تردید است؟ برای پاسخ به این پرسش دلایل شک دکارت را بررسی می کنیم. شک دکارت سه مرحله دارد. او در مرحلة نخست به خطاهای حسی اشاره می کند و استدلال می کند که چون حواس گاهی مرا فریب داده اند، پس دیگر قابل اطمینان نیستند. در مرحلة دوم به دلیل رویا تمسک می کند و استدلال می کند که این احتمال وجود دارد که آنچه می بینم یک رویا باشد. این دو دلیل به تنهایی نمی توانند باور به وجود جهان خارج از ذهن را متزلزل کنند. چون اصلا دو مفهوم خطا و رویا زمانی معنا دارند که جهان خارجی وجود داشته باشد. ضمن آنکه خطاهای حسی را با کمک خود قوای حسی کشف می کنیم. قوایی که خودشان از خطاهای خودشان خبر بدهند قابل اعتماد خواهند بود. ولی اغلب تصور شده است که دلیل سوم دکارت یعنی استدلال دیو فریبکار باعث تردید در وجود جهان خارج از ذهن است.

دکارت در مرحلة سوم این احتمال را مطرح می کند که

سه پرسش در مورد نگاه هیوم به تحلیلی ها

هیوم در نخستین پژوهش نسبتها را به دو دسته تقسیم می کند. نسبت بین تصورات و نسبت بین امور واقع (matters of fact). این سخن هیوم مبنای تقسیم گزاره ها به تحلیلی و ترکیبی است و معمولا گفته شده که مبنای ضروری بودن گزاره های تحلیلی را نیز روشن می کند. بر این اساس ضرورت گزاره های تحلیلی مانند گزاره های ریاضی صرفا به این دلیل است که این دسته از گزاره ها نسبت این همانی را بیان می کنند. در خصوص این ادعا اشکالاتی مطرح شده است که شناخته شده هستند. مهمترین اشکال این است که اگر گزاره های ریاضی صرفا نسبت بین تصورات را بیان می کنند چرا در علم فیزیک به آنها نیاز است؟ اگر علم فیزیک در خصوص نسبت بین امور واقع پژوهش می کند، دلیلی ندارد به گزاره هایی تکیه کند که نسبت بین تصورات را بیان می کنند. اشکال دیگر مربوط به این ادعای رایج است که گزاره های تحلیلی بیانگر قراردادهای زبانی هستند. اگر تحلیلی ها ضروری هستند دیگر نمی توان آنها را بیانگر تعریفهای لفظی و قراردادی دانست. چون قراردادها ضرورتی ندارند و آگاهی از قراردادها نیز پیشین نیست. اینکه هر مجردی غیر متأهل است اگر گزارشی از معنای واژة مجرد در زبان فارسی باشد گزاره ای تجربی است و اگر گزارشی از اصل این همانی باشد دیگر صدق آن به قراردادهای زبانی بستگی ندارد.

به هر حال هدف از این نوشته کوتاه این نیست که از مشکلات مربوط به تقسیم گزاره ها به تحلیلی و ترکیبی بحث شود. هدف این است که به چند پرسش در مورد جایگاه این تقسیم در فلسفة هیوم اشاره شود. در این خصوص سه پرسش قابل طرح است.

1- آیا مشکلی که هیوم در مورد ضرورت علی مطرح می کند در مورد ضرورت منطقی نیز تکرار نخواهد شد؟