دانشگاه یک چیز است، دانش یک چیز دیگر

 

کشور ما در دانش پزشکی و مهندسی پیشرفت خوبی داشته است و تقریبا فاصله ای با کشورهای پیشرفته ندارد. پزشکی و مهندسی (سلامت بدن و استحکام سازه ها) به طور مستقیم با جان مردم ارتباط دارند و در این دو حوزه مردم از پزشکان و مهندسان بیشترین نارضایتی را دارند. احساس مردم این است که پزشکان و مهندسان از دانش استفاده ای ابزاری می کنند و هدف اصلی آنها کسب ثروت است. در حالی که دانش پزشکی و مهندسی در اوج است نارضایتی از پزشکان و مهندسان نیز در اوج است. این وضعیت در سایر شاخه هایی که به طور مستقیم با زندگی مردم ارتباط دارد مانند حقوق و وکالت نیز دیده می شود.

این مشکل به دانش پزشکی و مهندسی یا علم حقوق مربوط نیست و به دانشگاه مربوط است. در دانشگاهی که پزشکان و مهندسان و وکلا تربیت می شوند نگاهی ابزاری حاکم است و تمام مناسبات بر اساس کسب ثروت تنظیم شده است. زمانی که هدف اصلی برای ورود به پزشکی نجات جان انسانها باشد تخصصهایی مانند جراحی قلب کودکان پرطرفدار خواهد بود. اما زمانی که هدف اصلی کسب ثروت باشد تخصص مو و پوست و زیبایی پرطرفدار است. زمانی که کسب ثروت معیار باشد کسب دانش و مدرک پزشکی انحصاری و محدود می شود. اما زمانی که بهداشت و سلامت اصل باشد امکان کسب تخصص برای عموم علاقه مندان فراهم می شود. اما وقتی مناسبات بر محور ثروت باشد دانشگاه برای حفظ انحصار مانع گسترش تخصصهای پزشکی می شود.

ممکن است تصور شود این وضعیت بر تمام فرهنگ جامعه حاکم است و دانشگاه از این نظر مقصر اصلی نیست. اما این تصور درست نیست. دانشگاه در برابر فرهنگ جامعه منفعل نیست و یک کنشگر اصلی است. بیشتر جوانان مدرک دانشگاهی دارند و دانشگاه برای تنظیم فرهنگ آنها چند سال فرصت داشته است. بنابراین  دانشگاه نقش مهمی در ساختن فرهنگ جامعه دارد و اگر مناسبات داخلی دانشگاه تغییر کند بازتاب گسترده و ماندگاری در سطح جامعه خواهد داشت. دانشگاهی که اساتید آن در مسابقة کسب ثروت از پا در می آیند با دانشگاهی که برای حل مشکلات جامعه تلاش می کند متفاوت است و این تفاوت در فرهنگ جامعه خود را نشان می دهد. فرهنگ جامعه بازتابی از وضعیت داخل دانشگاه است.

صدق و شکاکیت

نظریه های انسجام ادعا دارند که اگر صدق به معنای مطابقت ذهن با جهان خارج باشد هیچ گاه نمی توانیم مطمئن شویم یک نظریه صادق است و گرفتار شکاکیت می شویم.

مثل این است که بگوییم اگر سلامتی به این معنا باشد که تمام اعضای بدن به خوبی کار کنند هیچ گاه نمی توانیم یک نفر سالم پیدا کنیم. چون به هر حال هر فردی یک مشکلی در خون یا قلب یا ... دارد. 
آیا با تغییر معنای سلامتی  این مشکل حل می شود و می توانیم انسان سالم پیدا کنیم؟ (در بحث از خطاهای پزشکی نیز آیا این روشی عاقلانه است که با تغییر معنای خطا  این مشکل را حل کنیم؟ !)
مسئله شک هم با تغییر معنای صدق حل نمی شود .

در واقع حتی اگر صدق به معنای انسجام باشد 
باز دغدغه و مسئلة تطابق ذهن با جهان خارج از بین نمی رود  و یک ارزش معرفتی است.

مگر اینکه اصل جهان خارج انکار شود. به تعبیر دیویدسون:

 

 

 

 

 " [Such theories] are skeptical in the way idealism or phenomenalism are skeptical; they are skeptical not because they make reality unknowable, but because they reduce reality to so much less than we believe there is" (1990, 298) .

Thus nonrealists, in effect, if not in intention, redefine truth so as to make it more attainable. 29 They define it in such a way that it becomes easy to have beliefs justified as probably true. Thus a Nonrealist cannot even begin to deal with the problem of skepticism and the worries it produces unless he first convinces us that there really is no external world.

ر. ک.
Richard Kirkham, theories of truth, p.112

 

بودجه دانشگاه

دانشگاه در ایران هر سال بیش از یک میلیارد دلار از درآمد نفت یا مالیات را به طور مستقیم دریافت می کند.
دانشگاه درآمد اختصاصی نیز دارد. مثل هزینه ها و جریمه هایی که از دانشجویان می گیرد و یا اجاره ی زمینهای اختصاصی و خانه های سازمانی و ...

به عنوان نمونه دانشگاه اصفهان در چند سال گذشته بخش زیادی از زمینها و ساختمانهای خود را که در بهترین نقطة شهر قرار دارد به بخش های اقتصادی اجاره داده است.
(این شیوه ی کسب درآمد حتی اگر پایدار باشد دانشگاهی نیست و در عمل باعث کوچکتر شدن دانشگاه می شود.)

دانشگاه بودجه ی غیر مستقیم نیز دارد. به عنوان نمونه تمام شرکتهای دولتی و بانکها و موسسات اقتصادی دولتی موظف هستند درصدی از بودجه ی خود را به پژوهش اختصاص دهند. 60 درصد این بودجه ی پژوهشی باید به دانشگاهها پرداخت شود و اگر این کار را نکنند خود خزانه از بودجه ی بانکها و شرکتهای دولتی برداشت می کند و به دانشگاه پرداخت می کند.

به همین دلیل به عنوان نمونه بخش فولاد یا پتروشیمی مجبور هستند با دانشگاهها قرارداد پژوهشی امضا کنند.
این قراردادها بین دو بخش از دولت هستند و معمولا نظارت خاصی بر آنها نمی شود. این پژوهشها  نقشی هم در افزایش درآمد شرکتها ندارند. به همین دلیل است که بخش خصوصی هیچ تمایلی به داشتن قراردادهای مشابه ندارد و شرکتها و بانکهای دولتی نیز از سر اجبار قانونی این کار را می کنند.
(قرارداد اقتصادی بین یک کارمند دولت با بخشی از دولت به دلیل مفاسدی که در آن است محدودیتهایی دارد که در قانون بیان شده است و اعضای هیأت علمی استثنا شده اند.)
حتی گاهی یک قرارداد شامل کلاس "مولوی شناسی" برای کارکنان فولاد است که سود آن برای دو طرف در این است که:

دانشگاه یک بخشی از بودجه ی پژوهشی فولاد را دریافت می کند و کارکنان فولاد نیز یکی دو ساعت متفاوت را تجربه می کنند.
 

سرجمع این مقدار پول نسبت به آنچه در دانشگاههای معتبر دنیا هزینه می شود ناچیز است و معمولا دانشگاه به درستی از کمبود بودجه گلایه دارد.

اما یک تفاوت اصلی وجود دارد.
درآمد دانشگاههای موفق از تولید علم است و بیش از آنچه هزینه می کنند برای کشور خود درآمد مستقیم دارند.

به عنوان نمونه گاهی فقط یک نشر دانشگاهی درآمد چند میلیارد دلاری دارد.
اما نشر دانشگاهی در ایران فقط سالهاست که بودجه دریافت می کند و از امکانات و کارمندان دانشگاه نیز استفاده می کند و به طور کامل ورشکسته است. این ضعف مدیریت مالی در سایر بخشهای دانشگاه نیز وجود دارد و علت اصلی آن نیز این است که دانشگاه نیازی به تولید ثروت ندارد و با بودجه ی دولت اداره می شود.

  
پی نوشت: در پیش نویس بودجه 1404 درآمد اقشار کم درآمد  از مالیات معاف شده است و در بین اقشار پردرآمد نیز فقط حقوق اعضای هیات علمی از مالیات معاف شده است.

(بیشتر کسانی که قانون بودجه را می نویسند و تصویب می کنند اعضای هیئت علمی دانشگاهها هستند که به طور موقت چند سالی در دولت یا مجلس هستند و در این مدت ترجیح می دهند با حقوق معلمی زندگی کنند و بعد از کار در دولت یا مجلس نیز به دانشگاه بر می گردند.)

جزئیات لایحه ی بودجه که به دانشگاه مربوط است:

اینجا

در عنوان این خبر به بودجه ی علم و دانشگاه اشاره شده است.

اما علم یک چیز است و دانشگاه یک چیز دیگر.