فلسفه زندان جرمی بنتام
جرمی بنتام فیلسوف فایده گرای قرن ۱۸ و ۱۹ طراح زندان نیز هست. زندانی که او طراحی کرد سراسربینPanopticon نام دارد. در زندان بنتام از یک اتاق کنترل مرکزی میتوان تمام سلولهای این زندان را مشاهده کرد و زندانیها فقط از طریق این اتاق کنترل میتوانند با یکدیگر ارتباط داشته باشند. ( Bentham
The Panopticon Writings )
خبر خوب این که زندان سراسربین بنتام بعد از او فقط یک بار در جهان ساخته شد. خبر بد این که وسعت آن به اندازة کل جهان بود و اکنون انسان معاصر با کمک فناوری بیش از هر زمانی در چنین زندانی گرفتار شده است. ساختار و کارکرد این زندان نیز دقیقا بر اساس قواعد فایدهگرایی است. البته فایدة اصلی در درجة نخست برای اتاق کنترل و سپس برای طبقات بالاست.
فیلم پلتفرم آخرین تصویر از این زندان جهانی است که در آن زندانیها در طبقات مختلفی گرفتار شده اند و باقیمانده غذای طبقات بالاخوراک طبقات پایین میشود.
زندان طبقاتی پلتفرم فقط تقسیم امکانات جهان را به تصویر نمیکشد. این زندان از نگاه بسیاری از مفسرین تصویری از خوراک ذهنی انسان معاصر است. یک گروه که در اتاق مرکزی قرار دارند اندیشه ای را تولید میکنند و این اندیشه نخست در اختیار طبقات بالا قرار میگیرد و با تأخیر و تحریف بسیار در نهایت در اختیار طبقات پایین قرار میگیرد.
اکنون جوامعی که نمیاندیشند و اندیشه را همراه سایر کالاها وارد میکنند محکوم به زندگی در طبقات پایین زندان جرمی بنتام هستند. فقط با اندیشه میتوان از کنترل زندانبانهای این زندان سراسربین خارج شد. البته همیشه کسانی هستند که قصد دارند با اندیشه به اتاق کنترل این زندان وارد شوند و کنترل ذهنها را در دست بگیرند. اما ذهن چنین افرادی نیز هنوز در کنترل اندیشة جرمی بنتام است. چون آنها حتی اگر در اتاق کنترل باشند باز در ساختاری قرار دارند که بنتام آن را طراحی کرده است. برای خروج از این زندان باید قواعد این بازی را به هم زد. زمانی میتوان ادعا کرد که از زندان جرمی بنتام و امثال او خارج شده ایم که اتاق کنترلی وجود نداشته باشد و برای هر انسانی امکان و فرصت اندیشه فراهم باشد.