دکتر رضا صادقی

فلسفه علم و معرفت شناسی

دکتر رضا صادقی

فلسفه علم و معرفت شناسی

دکتر رضا صادقی
بایگانی
آخرین نظرات

ویتگنشتاین و یک آیه

دوشنبه, ۷ دی ۱۳۹۴، ۱۱:۴۰ ق.ظ

امسال جشنهای مربوط به تولد حضرت مسیح علیه السلام و تولد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله همزمان شده است. مسلمانان حضرت موسی و حضرت مسیح را به عنوان پیامبرانی الهی به رسمیت می شناسند و اسلام را تکمیل و تصحیح دو دین مسیحیت و یهودیت می دانند. این مطلب را با مقایسه یک آیه از انجیل با آیه ای از قرآن توضیح خواهم داد. اما قبل از آن به یک مقدمه تاریخی – فلسفی نیاز است.

حلقه ی وین بنا بر تفسیری که از ویتگنشتاین اول داشتند گزاره های دینی را بی معنا تلقی می کردند. اما ویتگنشتاین با این تفسیر موافق نبود و آن را شاعرانه می دانست. البته ویتگنشتاین در تراکتاتوس گفته بود «می باید آنچه را در باره اش نمی توان سخن گفت، به خاموشی سپرد.». اما این سخن می توانست به این معنا باشد که زبان گنجایش دین را ندارد و حقیقت دین در ظرف زبان نمی گنجد. به هر حال ویتگنشتاین در دوره دوم اندیشه خود و در کتاب  پژوهشها از زبان دین نیز دفاع می کند و دیدگاه خود در تراکتاتوس را اصلاح می کند. ولی در این دوره نیز نگاه خود او به دین با آنچه از آثار او برداشت شده است تفاوت زیادی دارد.

راسل در مقاله ای که در سال 1951 در مجله Mind نوشت گزارش داد که ویتگنشتاین در خلال جنگ جهانی اول با انجیل مأنوس بود و لذا نگاه او به دین کاملا متحول شد. سربازان در جبهه جنگ ویتگنشتاین را با عنوان افسر انجیل به دست می شناختند. او حتی زمانی هوس کرد کشیش شود و به عنوان مقدمه این کار چند ماهی در یک صومعه باغبانی کرد. مدتی هم معلم دبستان بود و در مورد انگیزه اش به یکی از دوستان خود گفته بود وقتی معلم است می تواند برای کودکان انجیل بخواند.

ویتگنشتاین حتی ثروتی را که به ارث برد بخشید تا به آیه ای از انجیل عمل کرده باشد. مالکولم که ارتباط نزدیکی با ویتگنشتاین داشت این کار او را تحت تأثیر آیه ها یی می داند که در انجیل متی 19: 24-23 آمده است. در این آیات آمده است که حضرت عیسی به یکی از یاران خود سفارش کرد تا برای رسیدن به کمال تمام ثروت خود را ببخشد و فرمود: «گذشتن شتر از سوراخ سوزن آسانتر است از وارد شدن ثروتمند به ملکوت خدا.».بنابر نقل مالکولم ویتگنشتاین نیز برای اجرای این دستور حضرت مسیح و برای ورود به ملکوت خدا تمام ثروت خود را بخشید.[1]

مشابه این آیه در قرآن کریم نیز هست. در آیه 40 از سوره اعراف آمده است: «کسانی که آیات ما را دروغ پنداشتند و استکبار ورزیدند درهای آسمان به روی آنها باز نمی شود و به بهشت داخل نمی شوند. مگر آنکه شتر از سوراخ سوزن عبور کند.»[2]

مقایسه ی این آیه از قرآن با سخنی که در انجیل متی از مسیح نقل شده است نتیجه ی ظریفی به دنبال دارد و یک نمونه از مواردی است که به خوبی نشان می دهد که قرآن چگونه مسیحیت را تکمیل و تصحیح می کند. ویتگنشتاین نیز انسان منصفی بود و در عمل نشان داد که به راحتی حاضر است خطاهای خود را تصحیح کند. او اگر بین این دو آیه مقایسه می کرد به طور قطع بدون هر تعصبی نگاه کاملتر را می پذیرفت. از نگاه قرآنی ثروت مشکل بشر نیست. مشکل اصلی در تکذیب و استکبار است. بنابراین برای ورود به ملکوت نیازی نیست که انسان ثروت خود را یکجا ببخشد. بنابراین یک تفاوت قرآن با انجیل در این است که در نگاه قرآنی تکذیب از روی استکبارمانع مشاهده حقیقت است نه ثروت. این نگاه قرآن واقع بینانه است و عمل به آن نظام زندگی دنیایی را به هم نمی ریزد.


[1] برای مطالعه نکاتی دیگر در خصوص تحول نگاه ویتگنشتاین به دین و مشاهده منابع آنچه نقل شد ر. ک.

رضا اکبری، ایمان گروی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، صص: 106-115

[2] قول الله تعالى: (إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنَا وَاسْتَکْبَرُوا عَنْهَا لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى یَلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیَاطِ) [الأعراف:40].


موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۴/۱۰/۰۷
رضا صادقی

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی