دکتر رضا صادقی

فلسفه علم و معرفت شناسی

دکتر رضا صادقی

فلسفه علم و معرفت شناسی

دکتر رضا صادقی
بایگانی
آخرین نظرات

ایده های تهی

يكشنبه, ۲۲ آذر ۱۳۹۴، ۰۱:۳۰ ب.ظ

«ایده های تهی»[1] نام کتاب جدید پیتر انگر است که آکسفورد آن را چاپ کرده است. این کتاب نقدی بی پرده بر فلسفه تحلیلی است که توسط یکی از متخصصین این شاخه نگاشته شده است. انگر که استاد تمام فلسفه در دانشگاه نیویورک است در مصاحبه با گریس بوی خود را در نگارش این کتاب تحت تأثیر ویتگنشتاین می داند و می گوید: «اساس حرف او این بود که باید بکوشید برای جوان‌هایی که می‌خواهند فلسفه را شروع کنند نقش درمانی داشته باشید، آن‌ها را از این رشته دور کنید و آن‌ها را به سمت کاری مفید‌تر راهنمایی کنید.»[2] انگر که در متن کتاب به فلسفه تحلیلی نظر دارد معتقد است مسائلی که در این شاخه مطرح می شوند: «تنگ‌نظرانه یا بدیهی و بی‌اهمیت‌اند. کسانی که برای تحصیل در رشتۀ فلسفه ثبت‌نام می‌کنند به فکرشان هم نمی‌رسد که قرار است کارشان به بحث دربارۀ این چیزها ختم شود. دانشجویان می‌خواهند چیزی دربارۀ «سرشت غاییِ واقعیت» و نسبت خودشان با آن بیاموزند. اما وقتی فلسفه می‌ورزید، حتی امید هم ندارید به چیزی نزدیک شوید که پاسخی معقول و درست به این سؤالات به جا باشد.»

البته پیتر انگر از اینکه عمر خود را در فلسفه سپری کرده است پشیمان نیست. او مدام تأکید دارد که فلسفه بسیار لذت بخش است. اما با لحنی تلخ لذت فلسفه را به لذت حل جدول تشبیه می کند که در نهایت نتیجه ملموسی به دنبال ندارد و مورد نتیجة عمر فلسفی خود می گوید:

«اوقات خوشی داشتم. از فلسفه‌ورزی بسیار به من خوش گذشت. اما هیچ اکتشافی نداشتم؛ برخلاف یکی از همکلاسی‌هایم که سراغ روان‌شناسی تجربی رفت. اما من اوقات بهتری را سپری کردم. او بازنشسته شد – در واقع وقتی تقریباً ۶۲ ساله بود به ریاست دانشگاه پنسیلوانیا رسید و به بخش مدیریت رفت. قبل از آن از اکتشافات روان‌شناختی خسته شده بود. ... اما هنوز به من حسابی خوش می‌گذرد و در ۷۲ سالگی با همین خرت و پرت‌ها می‌پلکم؛ و انتظار دارم تا ۸۰ سالگی همینطور باشد. تا آن موقع هم احتمالاً دیگر قادر به شنیدن، دیدن، تایپ‌کردن، یا کار دیگری نیستم. البته اگر تا آن موقع هنوز زیر خاک نرفته باشم »

 او در برابر این ادعا که به هر حال فلسفه ذهن را شکوفا می کند و دانشجویان با خواندن فلسفه قابلیتهای ذهنی جدیدی پیدا می کنند خیلی ساده این پرسش را مطرح می کند که این ادعا با کدام روش تجربی اثبات شده است؟ از نظر او برخی از فوایدی که برای فلسفه بیان شده است یکسره مهمل و بی اساس است. مانند این ادعای راسل که در کتاب «مسائل فلسفه» مهمترین خاصیت فلسفه را این می داند که « به واسطه خوض و تأمل در عظمت عالم، ذهن را نیز وسعت و عظمت می‌بخشد و آن را مستعد اتحاد با جهان می‌سازد و همین اتحاد است که خیر اعلی و غایت اقصا بشمار می‌رود.»

بخشی از کتاب «ایده های تهی» به اندیشة تیم مادلین Tim Maudlin اختصاص دارد که در مورد جایگاه فلسفه شبیه انگر فکر می کند. مادلین در یکی از خاطرات خود می گوید یکی از فلاسفه در تفسیر مکانیک کوانتوم ادعا می کرد که این نظریه به دلیل اینکه هماهنگی حاکم بر جهان را نشان می دهد ما را دعوت به صلح می کند. مادلین می گوید وقتی من از او پرسیدم که آیا منظور شما این است که مکانیک نیوتن ما را دعوت به جنگ می کند، پاسخ قانع کننده ای وجود نداشت. کتاب ایده های تهی همچنین با کارهای سوکال در حوزة فلسفه پست مدرن قابل مقایسه است که به عنوان یک فیزیکدان ادعا دارد فیلسوفان پست مدرن درک درستی از علوم تجربی ندارند و از این علوم نتایج فلسفی نامربوطی می گیرند. البته بیشتر کسانی که گرفتار فلسفه هستند با آنگر موافق نیستند. اما آنگر می تواند در دفاع از خود به جمله مشهور «آپتون سینکلر»، نویسنده آمریکایی رمان پرفروش «جنگل» تمسک کند که می‌گوید: «سخت است فهماندن چیزی به کسی که برای نفهمیدن آن پول می‌گیرد.»

به نظر می رسد متفکرینی مانند انگر، مادلین و سوکال بیشتر قصد دارند مخاطب خود را نسبت به بحرانی که در فلسفه معاصر غرب وجود دارد آگاه کنند. بحران جهان بینی در غرب بسیار ریشه دار است و  پیش از این ابعاد مختلف این بحران را فیلسوفان بزرگی مانند هوسرل، هایدگر و ویتگنشتاین روشن کرده اند و به نظر می رسد فراموشی وجود، نفی متافیزیک و انکار هر گونه منبع معرفتی غیر تجربی علت اصلی پیدایش این بحران در فلسفة غرب است. با اینکه موفقیت تمدن غرب در حوزه علوم تجربی ودر صنعت و فناوری در تاریخ بشر بی سابقه است، اما هیچ تمدنی در حوزه جهان بینی تا این اندازه دچار خلا نبوده است و اکنون قطار تمدن غرب با وجود سرعتی که دارد از ریل گذاری فلسفی مناسب بی بهره است. چند دهه است که صاحبان این قطار فقط با ترساندن مسافران خود از هیولاهایی مانند هیتلر، ارتش سرخ و القاعده و داعش توانسته اند مانع پیاده شدن مسافران آن شوند. اما کسی در مورد مقصد نهایی این حرکت توضیحی ندارد.



[1] Unger, Peter. Empty ideas: A critique of analytic philosophy. Oxford University Press, 201

[2] برای مطالعه خلاصه ای از این مصاحبه ر. ک.

 http://tarjomaan.com/prtd.n052yt0fka26y.html

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۴/۰۹/۲۲
رضا صادقی

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی