چند پرسش در مورد نامگرایی
در زبان نامهایی جزئی وجود دارند که مرجع آنها مشخص است. مثلا نام ارسطو به فیلسوف یونانی قبل از میلاد اشاره دارد. اما آیا نامهای کلی که موضوع قوانین علمی هستند نیز مرجع مشخصی دارند؟ پاسخ رئالیستها مثبت است. از نگاه رئالیستها جزئی های خارجی وجه اشتراکی دارند که مرجع واژه های کلی علمی است. بنابراین واژة کلی انسان معنای مشخصی دارد و این معنا از مرجع خارجی آن واژه حکایت می کند. اما نامگرایان معتقدند کلی ها صرفا نام هستند و نه تصوری از مضمون نامهای کلی در ذهن وجود دارد، نه این نامها مرجع مشخصی در خارج دارند. (در اینجا از مفهوم گرایی چشم پوشی می کنیم که معلوم نیست تعریف آن چیست و طرفدار آن کیست!)
هیوم نامگراست. او نامگرایی را «یکی از بزرگترین و ارزشمندترین اکتشافات سالهای اخیر» می نامد که توسط فیلسوفی بزرگ (جرج بارکلی) طرح شده است. دیدگاه او این است که «همة تصورات کلی چیزی نیستند مگر تصوراتی جزئی که با واژه ای معین همراه شده اند و این واژه کاربرد عامتری به آنها داده است و باعث شده است بتوانند دیگر جزئی های مشابه با خود را نیز در ذهن حاضر کنند.» (hume, 1978, 17)
منظور هیوم این است که برای آموزش زبان به یک کودک فردی مانند ارسطو را به او نشان می دهیم و می گوییم ارسطو انسان است. از این پس هر گاه واژة انسان را به کار می بریم آن کودک چهرة ارسطو را به یاد می آورد. در این فرایند آموزش زبان تصویر ارسطو با واژة کلی انسان مرتبط شده است و بنابراین کاربردی عام پیدا کرده است. در این فرایند آنچه کلی است صرفا نام انسان است. اما تصور ارسطو که در ذهن کودک است تصوری جزئی است که کاربردی عام پیدا کرده است و برای اشاره به همة جزئی های مشابه با ارسطو (یعنی بر همة انسانهای دیگر) به کار می رود. طبق این دیدگاه در ذهن و در خارج صرفا جزئی ها وجود دارند و کلی ها صرفا وجودی لفظی و زبانی دارند.
در مورد این دیدگاه هیوم چند پرسش قابل طرح است:
پرسش نخست این است که از چه راهی می توان مصادیق یک واژة کلی را تعیین کرد؟ پاسخ هیوم این است که یک واژة کلی صرفا بر جزئی های مشابه با یکدیگر اطلاق می شود. لذا نمی توان درخت سیب را انسان نامید. ولی شباهت بین انسانها چیست و از چه راهی کشف می شود؟ آیا ادعای هیوم این است که از راه تجربه می توان شباهت بین مصادیق یک واژة کلی را کشف کرد؟ اگر ذهن شباهت بین انسانها را درک می کند چرا واژة کلی انسان حاکی از همین شباهت (وجه اشتراک بین انسانها) نباشد؟ مگر ادعای رئالیستها غیر از این بود که واژه های کلی از وجه اشتراک مصادیق جزئی حکایت می کنند. البته از نگاه آنها برای درک این وجه اشتراک به مقایسه و انتزاع و تجرید نیاز است و هیوم به عنوان یک تجربه گرا حاضر نیست توانایی ذهن را در رسیدن به مفاهیم جدید از راه مقایسه و انتزاع بپذیرد.
در دیدگاه هیوم معلوم نیست که از چه راهی می توان شباهت بین انسانها را درک کرد و با چه واژه ای می توان از این شباهت حکایت کرد؟ هیوم ادعا می کند که تصورات کلی جزئی هایی هستند که به واسطة ارتباط با واژه های کلی کاربردی عام یافته اند. اما او توضیح نمی دهد که چگونه واژه ای کلی مانند انسان به تصور جزئی ارسطو این امکان را می دهد که کاربرد عامتری پیدا کند؟خود واژة انسان چگونه عام شده است و مصادیق زیادی یافته است؟ اصلا وقتی تصور افلاطون را دارم چرا باید تصور ارسطو کاربرد عامی داشته باشد و بر افلاطون نیز اطلاق شود؟ چرا ذهن نمی تواند هنگام سخن گفتن از انسانیت، صرفا به وجه اشتراک انسانها توجه کند؟ اصلا وقتی همة تصورات و همة مصادیق آنها جزئی هستند کاربرد عام یک تصور چه معنایی دارد؟ در فلسفة هیوم برای این قبیل پرسشها پاسخ روشنی وجود ندارد. چون هیوم بی دلیل اصرار دارد محتوای ذهن را صرفا به تصویرهایی که از راه تجربه دریافت شده است محدود کند. ادعای رئالیستهایی مانند ارسطو این است که کارکرد ذهن بسیار فراتر از دریافت تصویر و بایگانی کردن آن است. اما هیوم با اینکه خود را تجربه گرا می داند اما فلسفة خود را با این حکم جزمی و غیر تجربی آغاز می کند که هر تصوری حاصل تجربه است. در حالی که اگر تجربه گرا هم باشیم تجربه به ما نشان می دهد که بیشتر مفاهیمی که در ذهن است حاصل تجربه نیستند!
